VIÊM MŨI DỊ ỨNG

Câu hỏi 1: Thưa bác sỹ Viêm mũi dị ứng là gì?

      - Hiện nay thì bệnh viêm mũi dị ứng là một bệnh mạn tính thường gặp nhất chiếm từ 25-35% dân số toàn thế giới.

      - Tại Việt Nam từ năm 2008 tỷ lệ viêm mũi dị ứng chiếm khoảng 12% dân số và đến năm 2010 tăng lên 20%.

      - Còn tại TPHCM, với dân số khoảng 10 triệu, chúng ta có trên 1,5 triệu người bị viêm mũi dị ứng.

      - Ngày nay do khí hậu ngày càng khắc nghiệt, tình trạng ô nhiễm môi trư­ờng ngày càng tăng do vậy tỉ lệ mắc bệnh dị ứng cũng tăng theo, đa số các trường hợp khởi bệnh từ 10-15 tuổi.

      - Viêm mũi dị ứng là một bệnh miễn dịch. Do các dị nguyên ngoại lai gây ra và con đường xâm nhập chủ yếu là niêm mạc mũi.

Câu hỏi 2: Các triệu chứng của Viêm mũi dị ứng là gì?

Các triệu chứng của viêm mũi dị ứng thường xuất hiện thành từng cơn như: ngứa mũi, nhảy mũi, nghẹt mũi và chảy nước mũi. Trong đó:

   - Ngứa mũi thường là triệu chứng báo hiệu, bệnh nhân thường ngứa cả 2 bên hốc mũi có khi lan xuống họng gây ngứa họng và lan lên mắt gây ngứa mắt.

   - Nhảy mũi thì thành từng tràng, có thể liên tục từ 5-10 cái và bệnh nhân không tự kiềm chế được, có khi nhảy mũi nhiều gây ra triệu chứng đau đầu.

   - Nghẹt mũi: thường không điển hình, có thể nghẹt vào 1 khoảng thời gian nào đó trong ngày không cố định, nghẹt một bên mũi hoặc nghẹt hoàn toàn 2 bên.

   - Chảy mũi: là triệu chứng quan trọng. Bệnh nhân sau cơn ngứa mũi, nhảy mũi sẽ bắt đầu chảy nước mũi. Thường là chảy nước mũi loãng, trong như nước lã, có khi thành từng giọt và chảy mũi thường tăng nhiều vào lúc thay đổi thời tiết nhất là sáng sớm và buổi tối.

Câu hỏi 3: Nguyên nhân gây ra bệnh Viêm mũi dị ứng?

      Như đã nói ở trên, Viêm mũi dị ứng là một bệnh miễn dịch. Do các dị nguyên ngoại lai gây ra và con đường xâm nhập chủ yếu là niêm mạc mũi. Và các chất kích thích gây ra viêm mũi dị ứng rất phong phú và đa dạng, ngày nay Hiệp hôi dị ứng thế giới thống nhất gồm 3 loại: dị nguyên trong không khí, các chất ô nhiễm môi trường, Aspirin và các kháng viêm không steroid.

      Viêm mũi dị ứng được chia thành 3 thể đó là: viêm mũi dị ứng theo mùa, viêm mũi dị ứng quanh năm và viêm mũi dị ứng do nghề nghiệp.

      1.Viêm mũi theo mùa:

        - Thường gặp ở người trẻ, có yếu tố gia đìnhvà thể hiện sự di truyền rõ.

        - Các dị nguyên thường bên ngoài nhà, chẳng hạn như: Phấn hoa cỏ, mốc và bào tử nấm trong không khí, các chất thải ô nhiễm môi trường…

        - Viêm mũi dị ứng theo mùa có các triệu chứng điển hình: nhảy mũi, chảy nước mũi trong, nghẹt mũi chỉ xảy ra 7-15 ngày, thường kèm theo chảy nước mắt, viêm kết mạc, dị ứng đường hô hấp dưới gây khó thở hoặc là hen phế quản.

      2.Viêm mũi quanh năm:

        - Các cơn dị ứng tái phát thường xuyên, xảy ra quanh năm, cũng thường có yếu tố gia đình.

        - Các dị nguyên thường ở trong nhà rất đa dạng: con mạt bụi nhà, gián và nấm mốc, những mảnh li ti từ da và lông của thú mèo và chó, khói thuốc lá….nhiều khi không xác định được dị nguyên.

        - Các triệu chứng thường không điển hình như viêm mũi theo mùa, nghẹt mũi là triệu chứng thường gặp và gây khó chịu nhất đối với bệnh nhân, đôi khi gặp chảy nước mũi ra sau, xuống vòm và họng.

      3.Viêm mũi nghề nghiệp:

        - Viêm mũi nghề nghiệp xảy ra với dị nguyên đặc biệt trong môi trường lao động sản xuất: hóa chất, bụi công nghiệp…

        -Thường được coi như một bệnh nghề nghiệp. Triệu chứng điển hình: hắt hơi, chảy nước mũi, ở một số người còn có thể sốt nhẹ, ho, tức ngực hay cơn hen suyễn.

Câu hỏi 4: Thưa bác sỹ, tại sao có người mắc bệnh Viêm mũi dị ứng có người lại không bị?

      - Viêm mũi dị ứng là một bệnh miễn dịch, vì vậy bệnh viêm mũi dị ứng xảy ra trên người có cơ địa dị ứng hay nói rõ hơn là yếu tố di truyền.

      - Nếu trong gia đình bố và mẹ cả 2 người bị viêm mũi dị ứng thì tỉ lệ của con bị viêm mũi dị ứng là 75%.

      - Nếu một mình mẹ hoặc bố bị viêm mũi dị ứng thì tỉ lệ con bị viêm mũi dị ứng là 50%. 

      Ngoài ra còn có viêm mũi dị ứng mắc phải đó là khi bố và mẹ không bị dị ứng mà người con sống trong môi trường có yếu tố dị ứng thì kết quả cũng bị viêm mũi dị ứng.

Câu hỏi 5: Vậy cần làm gì để chẩn đoán bệnh Viêm mũi dị ứng, thưa bác sỹ?

    - Viêm mũi dị ứng là một chẩn đoán lâm sàng tức là bác sĩ chỉ cần dựa vào hỏi bệnh sử, tiền sử và thăm khám lâm sàng.

    - Trong đó Khai thác tiền sử dị ứng rất quan trọng trong chẩn đoán viêm mũi dị ứng giúp người bác sĩ định h­ướng đến một loại hoặc một nhóm dị nguyên là nguyên nhân gây bệnh.

        Tiền sử bao gồm:

         + Tiền sử gia đình: cha mẹ, anh chị em mắc các bệnh dị ứng.

         + Tiền sử bản thân như: mắc các bệnh như­ mề đay, hen phế quản dị ứng, dị ứng thức ăn, dị ứng thuốc, phù mặt khi tiếp xúc hóa chất…

   - Phải hỏi kỹ bị bệnh bắt đầu từ khi nào, các điều kiên thuận lợi nh­ư cảm cúm, thay đổi thời tiết, hoặc điều kiện sinh hoạt ăn ở.

   - Các triệu chứng xuất hiện như: nhảy mũi thành tràng kéo dài, chảy nư­ớc mũi, nghẹt mũi thường xảy ra khi nào. Và triệu chứng nào gây cho bệnh nhân khó chịu nhất.

   - Thăm khám lâm sàng qua nội soi mũi giúp bác sỹ đánh giá:

        + Tình trạng niêm mạc mũi: trong viêm mũi dị ứng thường niêm mạc mũi màu sắc nhợt và thường phù nề.

        + Tình trạng các cuốn mũi: có thể là thoái hóa hoặc quá phát. Qua đó đánh giá khả năng co hồi cuốn mũi khi đặt thuốc co mạch,

        + Dịch mũi lúc đầu trong hoặc đục dần khi có bội nhiễm.

        + Qua nội soi mũi BS quan sát có polyp mũi hay các cuốn mũi thoái hóa như dạng polyp hay không.

   - Ngoài ra bệnh nhân còn có thể làm các xét nghiệm cận lâm sàng như:

        + Xét nghiệm tế bào dịch mũi.

        + Xét nghiệm phát hiện kháng thể dị ứng IgE.

        + Các test da & test kích thích với dị nguyên do các nhà dị ứng học thực hiện.

Câu hỏi 6: Điều trị viêm mũi dị ứng như thế nào?

   Vì viêm mũi dị ứng là 1 bệnh do yếu tố di truyền nên mục đích điều trị bao gồm nhiều yếu tố sau:

      1. Kiểm soát và làm giảm các triệu chứng: nhảy mũi, chảy mũi, nghẹt mũi.

      2. Ngăn ngừa tái phát các cơn dị ứng.

      3. Giảm số lần khám bệnh cho bệnh nhân.

      4. Giảm thời gian mắc bệnh.

      5. Giảm sử dụng thuốc để điều trị triệu chứng.

      6. Giúp bệnh nhân cải thiện chất lượng cuộc sống.

  Nguyên tắc điều trị viêm mũi dị ứng là sự hòa hợp 4 yếu tố giữa bệnh nhân và bác sỹ:

      1. Bệnh nhân cần tránh dị nguyên gây dị ứng khi có thể.

      2.Bệnh nhân cần tuân thủ thuốc uống và thuốc xịt mũi làm giảm các triệu chứng theo chỉ định của bác sỹ.

      3.Bác sỹ giáo dục bệnh nhân cách phòng và tránh.

      4.Thực hiện miễn dịch liệu pháp cho các trường hợp đặc biệt.

      Thì miễn dịch liệu pháp (hay còn gọi là phương pháp giải mẫn cảm đặc hiệu): Bệnh nhân sau khi thử test, biết chính xác là dị ứng với loại kháng nguyên nào, bệnh nhân sẽ được tiêm chất kháng nguyên gây bệnh với liều tăng dần, làm cho cơ thể thích ứng dần với chất đó và khi tiếp xúc thì không còn dị ứng nữa. Tỷ lệ thành công của phương pháp này là 80-90% (có hiệu quả cao nhất với các trường hợp dị ứng do phấn hoa, bụi nhà và lông chó mèo). Thời gian điều trị thường phải kéo dài 4-5 năm mới đạt được hiệu quả mong muốn; các triệu chứng chỉ như nhảy mũi, chảy mũi, nghẹt mũi bắt đầu cải thiện rõ sau 6-12 tháng.

Câu hỏi 7: Phòng ngừa viêm mũi dị ứng như thế nào?

      - Giáo dục bệnh nhân cách phòng và tránh rất quan trọng trong việc điều trị viêm mũi dị ứng.

      - Đối với những người dị ứng với lông chó hoặc mèo thì nên dời vật nuôi ra khỏi phòng ngủ, thậm chí tốt hơn là ra khỏi nhà. Hút bụi thảm, nệm thường xuyên.

      - Đảm bảo tình trạng khô ráo trong nhà tránh nấm mốc.

      - Diệt trừ gián, loại bỏ sự ẩm ướt từ những vết nứt trên sàn nhà hoặc là trần nhà. Rửa sạch bề mặt các loại vải để loại bỏ các chất gây dị ứng.

      - Đối với người bệnh dị ứng với phấn hoa thì nên ở trong nhà và đóng cửa ở thời kỳ cao điểm của phấn hoa, có thể đeo kính mát tránh dị ứng mắt.

     - Dị nguyên con mạt bụi nhà là yếu tố dị ứng được đề cập nhiều nhất trong viêm mũi dị ứng. Để phòng tránh cần thông khí nhà một cách đầy đủ để làm giảm độ ẩm, giặt mềm gối thường xuyên ở 60 độ C, sử dụng máy hút bụi, tháo rèm cửa, dời vật nuôi và các đồ chơi như thú nhồi bông ra phòng ngủ…

     Ngoài ra, bệnh nhân cần hạn chế tối đa sự tiếp xúc với khói thuốc lá, khói xe, nước hoa, hương liệu hay những chất nặng mùi khác. Đối với dị ứng nghề nghiệp, nếu không thể đổi nghề thì bệnh nhân nên dùng khẩu trang, mặt nạ hoặc sử dụng các vật liệu thay thế.

Câu hỏi 8: Tiến triển của viêm mũi dị ứng nếu không điều trị?

      Các cơn dị ứng thường kéo dài vài ngày, sau đó có thể tự qua đi dù không điều trị gì. Các cơn sẽ tái phát luôn theo thời gian, theo tuổi tác, theo tiếp xúc với các dị nguyên.

     Một số người bệnh khi xảy ra dị ứng ở mũi đi khám và được bác sỹ chuyên khoa TMH cho uống thuốc và điều trị vài ngày thì thấy giảm hẳn nên ngưng thuốc và không tái khám đề điều trị tiếp tục do vậy bệnh nhân thường hay bị tái phát các cơn dị ứng mũi và sau đó xảy ra các biến chứng.

     Tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng viêm mũi dị ứng khiến người bệnh luôn cảm thấy nhức đầu, buồn ngủ, khó chịu, uể oải, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt thường ngày. Nếu để lâu không điều trị, bệnh nhân có thể bị viêm đường hô hấp trên, viêm tai giữa, viêm xoang,hoặc có polyp trong mũi...từ đó dẫn đến kéo dài thời gian và chi phí điều trị.